Hac Nedir ?
Hac, sözlük anlamı olarak “yönelmek“, “ziyaret etmek” gibi çeşitli anlamlara gelmektedir. Fıkıh terimi olarak ise, belirli bir zamanda, belirli ibadetleri yerine getirmek amacıyla Kâbe’yi ziyaret etmek anlamını taşımaktadır.
Hac ibadeti, İslam’ın beş şartından biri olması sebebiyle Müslümanların hayatlarında önemli bir yere sahiptir. Hac, Allah’a olan teslimiyetin ve bağlılığın en büyük göstergelerinden biridir. Ayrıca, tüm Müslümanların eşit olduğu ve Allah katında tek üstünlüğün takva ile olduğunun sembolüdür.
Hac ibadetinin vakti hicri takvime göre her yıl Zilhicce ayının 8, 9 ve 10. günleridir. Müslümanlar, bu vakit içerisinde Mekke’deki kutsal görevlerini yerine getirirler.
Hac İbadeti Nasıl Yapılır?
Hac ibadeti, birkaç aşamadan oluşur:
İhram: Hacca niyet eden kişi, Mikat bölgesinden geçmeden önce ihram giymelidir. Erkekler ihram olarak beyaz ve dikişsiz iki parça bez kullanmaktadırlar. Kadınlar ise özel bir ihram kıyafeti bulunmamakta olup süs ve gösterişten uzak tesettür elbisesi yeterli gelmektedir. İhram giymek kişinin dünyevi zevklerden uzaklaşmasını simgelemektedir.
Tavaf: Hacerü’l-esved taşının hizasından başlayarak Kâbe’nin etrafında yedi defa dönerek yapılan ibadettir.
Sa’y: Safa ve Merve tepeleri arasında yedi kez gidip gelmek suretiyle yapılan ibadettir.
Arafat Vakfesi: Zilhicce’nin 9. gününde Arafat Dağı’nda vakfe yapmak, Hac’ın en önemli şartlarından biridir.
Müzdelife ve Mina: Arafat’tan sonra Müzdelife’ye geçilir ve burada da bir gece konaklanır. Mina’da ise şeytan taşlama ve kurban kesme işlemleri gerçekleştirilir.
Kurban Kesme ve Tıraş: Hac ibadetinin en son aşaması kurban kesmektedir. Kurbanlar kesildikten sonra saçlar tıraş edilir ve ihramdan çıkılır.
Haccın Çeşitleri
Hac, İslam’ın beş temel şartından biridir ve belirli kurallara göre farklı şekillerde eda edilebilmektedir. Hac ibadetinin üç ana türü vardır: İfrad Haccı, Temettu Haccı ve Kıran Haccı. Her bir hac türü, kendisine özgü kurallar ve niyetlerle gerçekleştirilir.
1. İfrad Haccı
İfrad haccı, sadece hac ibadetini içeren ve umre yapılmaksızın gerçekleştirilen bir hac türüdür. İfrad haccı yapmak isteyen kişi, hac mevsimi içinde Mekke’ye ulaşmadan önce mîkât mahallinde sadece hacca niyet ederek ihrama girer. Mekke’ye vardığında kudüm tavafını yapar, ihramdan çıkmadan Arafat ve Müzdelife vakfelerini gerçekleştirir. Ardından bayram günü Akabe cemresinde şeytan taşlar, tıraş olup ihramdan çıkar. Son olarak, ziyaret tavafı ve sa’y yaparak hac ibadetini tamamlamış olur. İfrad haccı yapanlar için kurban kesme zorunluluğu bulunmamaktadır.
2. Temettu Haccı
Temettu haccı, aynı yılın hac mevsiminde önce umre yapıp ihramdan çıkıldıktan sonra yeniden hac için ihrama girilerek yapılan bir hac türüdür. Bu hac türünde kişi, mîkât mahallinde ilk olarak umreye niyet ederek ihrama girer ve Mekke’ye varınca umre ibadetini yapar. Tıraş olup ihramdan çıkarak umre ibadetini tamamlamış olur. Daha sonra hac için yeniden ihrama girer ve hac ibadetini yerine getirir. Temettu haccı yapanların şükür kurbanı kesmeleri vaciptir. Kurbanlık hayvan bulamayanlar yahut kurban kesmeye gücü yetmeyenler üç tanesi hac sırasında, yedi tanesi hacdan dönünce olmak üzere on gün oruç tutmalıdır.
3. Kıran Haccı
Kıran haccı, yalnızca bir kere ihrama girilerek hac ve umrenin birlikte yapılmasıdır. Bu tür haccı tercih eden kişi, mîkât mahallinde hem umre hem de hac niyetiyle ihrama girer. Umre ibadetini yaptıktan sonra ihramdan çıkmaz ve aynı ihramla hac ibadetini de yerine getirir. Kıran haccı yapanlar da şükür kurbanı kesmekle yükümlüdür. Temettu haccında olduğu gibi kurbanlık hayvan bulamayanların yahut kurban kesmeye gücü yetmeyenlerin on gün oruç tutmaları gerekmektedir.
Hac Çeşitlerinin Fazilet Bakımından Sıralanışı
Mezhepler, hac türlerinin fazilet bakımından sıralanışı konusunda farklı görüşlere sahiptir. Bu görüş ayrılıkları, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) yaptığı haccın nasıl gerçekleştirildiğine dair rivayetlerin farklı şekillerde yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Bazı rivayetlerde Peygamberimizin ifrad haccına, bazılarında ise temettu‘ veya kırân haccına niyet ettiği belirtilmiştir. Bu nedenle, mezhepler arasında fazilet sıralaması konusunda farklılıklar oluşmuştur.
- Hanefî Mezhebi: Hanefîler, hac türlerini fazilet açısından kırân, temettu‘ ve ifrad olarak sıralar. Onlara göre kırân haccı, hem hac hem de umre ibadetini tek ihramla birleştirdiği için en faziletli olandır.
- Mâlikî Mezhebi: Mâlikîler ise ifrad, kırân ve temettu‘ sıralamasını tercih eder. İfrad haccı, sadece hac ibadetine odaklandığı için en üstün kabul edilir.
- Şâfiî Mezhebi: Şâfiîler, hacdan sonra aynı yıl içinde umre yapılması şartıyla, ifrad haccını en faziletli olarak kabul ederler. Sıralama ifrad, temettu‘ ve kırân şeklindedir.
- Hanbelî Mezhebi: Hanbelîlere göre ise temettu‘ haccı en faziletli hac türüdür. Bu mezhepteki sıralama, temettu‘, ifrad ve kırân olarak belirlenmiştir.
Hacc-ı Ekber ve Hacc-ı Asğar Nedir?
Hacc-ı ekber ifadesi, Kur’an-ı Kerim’de Tevbe suresi üçüncü ayette (et-Tevbe, 9/3) geçmektedir ve genel olarak hac mevsiminde yapılan hacca atıfta bulunmaktadır. Buna göre hac mevsimi dışında Kâbe’yi ziyaret etmeye Hacc-ı Asğar (küçük hac), hac mevsiminde yapılan ibadete ise Hacc-ı Ekber (büyük hac) ismi verilmiştir. Halk arasında, Arefe gününün veya Kurban Bayramının birinci gününün cumaya rastladığı durumlarda yapılan hacca “hacc-ı ekber” ismi verildiğine dair bir inanç vardır, ancak bu inancın arkasında güçlü bir delil bulunmamaktadır.